Kubilay Olayı

Gericiler memleketin her yerinde kışkırtmalar yapmaktan geri kalmıyorlardı. Değişik yerlerden gelen haberlerden, alınan tedbirlerle olayların büyümeden durdurulduğu anlaşılıyordu.

29 Aralık 1930 günü, Erenköylü Derviş Mehmet ve altı arkadaşıyla beraber Menemen hükümet konağına gelerek, “Ben mehdiyim, dinimiz mahvoluyor, şeriatı kurtarmaya geldim” diye bağırmaya başlamıştı. Halkı şeriat için bayrak altında toplamaya davet ediyordu. Büyük bir kalabalık tekbirler getirerek toplanmaya başlamıştı. Menemen’de yedek subaylığını yapmakta olan öğretmen Kubilay¹,  bu olaya engel olmaya kalkışınca, Derviş Mehmet ve arkadaşları kendisini yere yatırmışlar ve Derviş’in elindeki bıçakla başını keserek vücudundan ayırmışlardı. Orada bulunan bin beş yüz kadar Menemenliden hiç kimse engel olmaya çalışmamış, üstelik tekbirler getirerek bu haince hareketi desteklemişlerdi. Derviş Mehmet, Kubilay’ın başını kestikten sonra, kanını  içmek helaldir diyerek avucuna aldığı Kubilay’ın kanını içmişti. Sonra da kesik baş bir kazığa saplanarak halka gösterilmişti. Bu arada meydana yetişen bir bekçi ile jandarma askerini de öldürmüşlerdi.

Bu olay Ankara’da bomba tesiri yaptı… Yapılan toplantıda Mustafa Kemal Paşa şunları söylemiştir:

-“Bu ne haldir, yobazlar hükümet meydanında ordunun subayını din adına boğazlayabiliyor. Binlerce Menemenliden kimse çıkıp engel olmuyor, üstelik tekbirlerle teşvik ediyorlar. Yunan idaresi altındayken bu hainler neredeydiler? Onların namusunu ve dinini kurtaran bir ordunun subayına reva gördükleri bu saldırının cezasını yalnız hain katiller değil, hepsi en ağır şekilde çekmelidir. Bu Cumhuriyet’in ve bizim başımızı kesmektir. Bundan bütün Menemen sorumludur. Bu kasaba “Vilmodit” ilan edilmeyi hak etmiştir. Fransızca olan “Ville Maudite” kelimesinin karşılığı cezalandırılmış şehirdir. Vilmodit kasaba demek; o kasabanın bütün halkı şehir dışına çıkarılır, aileler, birer ikişer memleketin başka şehirlerine dağıtılır, tam boşalmış şehir tümüyle yakılır, bugünkü ve yarınki nesillere ibret olmak üzere hükümet meydanına büyük bir siyah taş, sütün olarak dikilir. Derhal harekete geçmeliyiz” dedi.

…Aramızda, bir iki gün beklemeyi Mustafa Kemal’in tepkisinin ne ölçüde değişebileceğini görmeyi uygun gördük. Ancak normal kanuni işlemleri derhal başlattık. Paşa’dan bir kaç gün ses çıkmadı. Bir daha “Vilmodit” ten söz etmedi. Menemen’e yollanan kuvvetler Derviş Mehmet’i ve arkadaşlarını yakaladılar. Orada kurulan Harp mahkemesinde yargılanarak idam edildiler. Ayrıca yakalanan baş kışkırtıcılar da cezalandırıldılar. Mustafa Kemal Paşa bu olayı hiçbir zaman unutmadı. Bütün memlekette daha ciddi tedbirlerin alınması gereği ortaya çıkmıştı. İrtica ile mücadele hızlandırıldı.²

1 Kubilay Mustafa Fehmi Kubilay, (1906–1930), Kubilay bir öğretmendir. 1930 yılında İzmir’in Menemen İlçesi’nde askerlik görevini yaparken, 23 Aralık 1930’da şeriat isteyenler tarafından öldürülmüştür. Bu irticayi olay “Menemen Olayı - Kubilay Olayı” olarak Türk tarihe geçmiştir.

2 Kazım Özalp, Teoman Özalp, Atatürk’ten Anılar, Ankara 1994, s. 46–48.

Kaynak: Atatürk’ten Gençliğe Unutulmaz Anılar, Ahmet Gürel, Mayıs 2009