İcabında Başbakan Olurum

Gazi bir gün, gerekirse başbakanlığı da kabul edeceğini söylemişti. O günlerde kabine bunalımı vardı, İsmet Paşa’nın kabineyi kurmak istemediği söyleniyordu. Haber, bir bomba tesiri yapmıştı. 2 Ekim 1930 günü Gazi’yi Millet Meclisi’nin oturumundan sonra bazı milletvekilleri ziyaret ettiler.

Gazi’nin:

“İsmet Paşa kabineyi kurmamakta ısrar etseydi, kabineyi bizzat ben kurardım” cümlesi ile yapmış olduğum açıklamalara temas edildi.

Gazi, aşağıya kaydettiğimiz cümleler ile açıkladılar:

“Arkadaşlarımız içinde başbakanlık yapacak kişiler çoktur. Fakat bütün bu arkadaşlarım dâhil olduğu halde milletin genel eğilimi, benim şu veya bu zorunluluk karşısında başbakan olmamı icap ettirirse, bu görevi tam bir alçakgönüllülük ve gönül borcu ile yerine getirmeye hazırım.

Bu takdirde benim aynı zamanda Cumhurbaşkanlığı görevinde bulunmamın elbette kanunî imkânı yoktur.

Benim alacağım bu yeni görevi çeşitli şekil ve manalarda fenaya yorumlamak, Türk Milleti’nin fikirlerini karıştıracak şekilde izaha kalkışmak hiç de akla ve mantığa uygun değildir.

Amerika sistemini memleketimizde uygulamayı hiç hatırıma getirmedim. Sistemsiz ve kanunsuz tarzda cumhurbaşkanlığı ile başbakanlığı birleştirmeyi asla düşünmedim ve düşünecek adam olmadığım bütün milletçe malûmdur zannederim.

Bugünkü şartlar içinde bir hükümetin, millet memleket çıkarı için takviyesine sarf edilecek herhangi sözümü bin türlü boş ve yararsız sözlerle kullanmaya kalkışmak isteyenler çok mutsuz adamlardır.”

17 Kasım 1930’da Serbest Fırka kendi kendini dağıtması üzerine Meclis de dağıtıldı ve yeni seçime gidildi.

Gazi bu olaylar hakkında milletle konuşmak üzere geziye çıktı: Kayseri, Sivas, Amasya, Tokat, Samsun, İstanbul, Kırklareli, Edirne, İzmir, Balıkesir, Aydın, Denizli, Antalya, İçel, Mersin, Adana, Malatya, Konya, Karahisar ve Eskişehir vilâyetlerinde halkla temaslar yaparak yeni seçimler hakkında konuştu.

Devrim tarihimizde iç mücadeleler bakımından önemli bir yer işgal eden B.M.Meclisi Birinci ve İkinci devreden sonra, zamanını doldurmadan dağıtılan Üçüncü devrede de, ilk defa, köylü işçi ve bağımsız milletvekillerinin katılması bakımından parlamento tarihimizde yer almıştır.¹

1 BANOĞLU, Niyazi Ahmet, Nükte ve Fıkralarla Atatürk, Garanti Matbaası, İstanbul 1967, s. 279–281.

Kaynak: Atatürk’ten Gençliğe Unutulmaz Anılar, Ahmet Gürel, Mayıs 2009