Cumhuriyet’in İlanı

2. devre T.B.M.M.’si 29 Ekim 1923 günü Anayasanın 1. maddesini değiştirerek, şu kararı kabul etmiştir:

“Türkiye Cumhuriyetinin hükümet şekli ‘Cumhuriyet’tir. Saat 20.30’u gösterirken, o heyecanın coşkusu içinde olan milletvekilleri 3 defa ‘Yaşasın Cumhuriyet’ diye haykırmışlardı. 159 üyeli meclisin 158 üyesinin oyuyla Gazi Mustafa Kemal Paşa’yı Cumhurbaşkanı seçilmiştir. Bu sırada heyecandan yerinde duramayacak şekilde oturan Gazi Mustafa Kemal Paşa alkışlar arasında kürsüye gelerek hayatının en kısa konuşmasını yapmıştır. Gazi bu konuşmayı neden kısa yaptığını Afet (İnan) Hanım’a¹ 29 Ekim 1933 günü şöyle anlatır:

-“On yıl önce bugün, Cumhuriyeti ilan etmek gerekiyordu. Olayların gidişi bunu gerektiriyordu. Partide ve mecliste tartışmalar devam ederken bildiğin gibi beni çağırdılar. O heyecanlı oturumlarda konuşmak benim aradığım işti. Cumhurbaşkanı seçildiğimde yaptığım konuşma, bugüne kadar yaptığım en kısa konuşma oldu.

-Neden? Çünkü dişlerimi yaptırıyordum. Yeni yapılan dişlerim tecrübe aşamasındaydı. Konuşmaya başladığım zaman ıslık gibi ses çıkıyor. Ya da ağzımdan düşüyordu. Bu sırada yapacak hiçbir çare yoktu. Bu doğal olay, siyası hayatımın en önemli anına, böylece bir engel çıkardı. Kim bilir, uzun konuşmadığım belki de daha isabetli olmuştur” diye ilave etti.²

1 Ayşe Afet İnan (Uzmay), (1908-1985), Atatürk’ün manevi kızı. İzmir’de Reddi İlhak İlkokulu’nda öğretmenliğe başladı. Atatürk, Ekim 1925’te İzmir’e geldiği günlerde İzmir ilkokullarından birindeki bir toplantıda Afet Hanım ile karşılaşmış, kendisinin meslek ve durumu ile ilgilenmişti. Afet İnan’ın isteği, öğrenimini sürdürmek ve yabancı dil öğrenmekti. Bunun yerine getirilmesi için Atatürk, Afet İnan'ın babası ve annesi ile görüşerek, kendisini o yıl İsviçre’nin Lozan şehrine Fransızca öğrenmeye gönderdi Afet İnan, öğrenimini İstanbul’da Fransız Kız Lisesi’nde sürdürdü. Ortaöğrenim tarih öğretmenliği sınavına girerek öğretmenlik belgesini aldı ve Ankara Musiki Öğretmen Okulu’na, Tarih ve Yurt Bilgisi öğretmeni olarak atandı. 1930’da bu görevdeyken Türk Tarih Kurumu’nun kuruluş çalışmalarına katıldı. Afet İnan, Türk Tarih Kurumu’nda uzun yıllar asbaşkanlık yapmıştır.

2 Said Arif Terzioğlu, Yazılmayan Yönleriyle K. Atatürk, Hamle Matbaası, İstanbul 1963.s. 69-70

Kaynak: Atatürk ve Unutulmaz Anıları, Ahmet Gürel, Bülent Türker, Nisan 2009