Türk Dil Kurumu Toplantısı

Gazi saat 17:00'de TDTC'nin Ankara Vakıf Apartmanı sırasındaki Anadolu Kulübünden devralınan binasına gelip Genel Merkez Kurulu toplantısına başkanlık ettiler. Bu toplantıda alınan karaların en önemlisi, tüzüğe göre fahri başkan konumundaki Milli eğitim Bakanı Dr. Reşit Galip'in başkanlığı, gelecek kurultaya kadar asaleten benimsenmesi kararı oldu. Milli Eğitim Bakanlarının TDK Başkanlığını asaleten yürütmesi uygulaması öylesine beninsendi ki, tüzük değişikliği yapılarak 1936 kurultayından (III. Kurultay) 1951 olağanüstü kurultayına kadar devam etti.

Cumhurbaşkanı Gazi Mustafa Kemal'in 4 Ocak 1933 günü Türk Dili Tetkik Cemiyetini ziyaret edip Genel Merkez Kurulu toplantısına başkanlık etmesi olayıyla ilgili iki haber Anadolu Ajansı tarafından basına duyurulmuş, 5 Ocak 1933 tarihli Milliyet, Cumhuriyret ve Hakimiyet-i Milliye gazetelerinde yer almıştır. Milliyet Gazetesi, olayın haberini birinci sayfada;" Dil Cemiyeti Gazi Hazretleri'nin Riyasetinde Toplandı." başlığı altında verirken, Cumhuriyet Gazetesi üçüncü sayfada: "Son Telgraflar" köşesinde, "Gazi Hazretleri Türk Dili Cemiyeti İçtimaına Riyaset Ettiler. Bu içtimada lügat ve ıslıah programı müzakere ve tespit edilmiştir." başlık ve alt başlığı altında duyurmuştur.

Milliyet ve Cumhuriyet gazetelerinde yayımlanan ortak haber aynen şöyledir:

"Ankara 4 (A.A.). - Türk Dili Tetkik Cemiyeti Umumi Katipliğinden:

Türk Dili Tetkik Cemiyeti bugün saat 15.00'te cemiyet merkezini lütfen şereflendiren Hami Gazi Mustafa Kemal Hazretleri'nin yüksek reisliği altında toplanmıştır.

Bu toplanmada lügat ve ıstılah programı müzakere edilerek derleme yolları, sahaları tespit olunmuş, on altı bölüğe ayrılan ıstılah heyetlerinin ve ayrıca lügat merkezinin çalışma usulleri ve müracaat edecekleri kaynaklar da kararlaştırılmıştır.

Cemiyetin şimdiye kadar çalışmaları hakkında Hami Reis Gazi Hazretlerine izahat verilmiştir.

Cemiyet reisliğinin, gelecek kurultaya kadar cemiyetin fahri reisi bulunan Maarif Vekili Dr. Reşit Galip Beyefendi tarafından doğrudan doğruya ifası kararlaşmıştır.

4 Ocak 1933 tarihli TDTC Genel Merkez Kurulu toplantı tutanağı. (TDK Arşivi)

Ankara 4 (A.A.)

- Türk Dili Tetkik Cemiyeti Merkez Heyetinin bugünkü toplantısına riyaset buyuran Reisicumhur Hazretleri, içtima bittikten sonra refakatlerinde Maarif Vekili Reşit Galip Bey ve cemiyet Umumi Merkez Heyeti azaları olduğu halde Musiki Muallim Mektebinde verilmekte olan fevkalade müsamereyi şereflendirmişlerdir."

Söz konusu toplantı sırasında fotoğraf da çekilmiştir. Fotoğraflardan ilki Milliyet gazetesinin Ankara muhabirine aittir ve 7 Ocak 1933 tarihli Milliyet'in birinci sayfasının sağ üst köşesinde altına şu not düşülerek yayımlanmıştır: "Türk Dili Tetkik Cemiyetinin evvelki günkü içtimama Gazi Hazretleri'nin riyaset buyurdukları, bu toplantıda lügat ve ıstılah programının müzakere edildiğini yazmıştık. Yukarıdaki resim, bu toplantıda Ankara muhabirimiz tarafından çekilmiştir." Gazetenin kimlik köşesinde Ankara muhabirinin adını aradıysak da ne yazık ki bulamadık.

7 Ocak 1933 tarihli Milliyet Gazetesi

Olayla ilgili bir diğer fotoğraf, Atatürk döneminin ünlü fotoğrafçısı Hakimiyet-i Milliye - Ulus Gazetesi muhabiri Cemal Işıksel'e aittir ve Türk Dil Kurumu'nun birçok yayınında yer almıştır. Bizzat Cemal Işıksel tarafından, fotoğraflarından oluşan bir albümde de yayımlanmıştır. Haberden, fotoğrafın Türk Dili Tetkik Cemiyeti'nin Anadolu Ajansı'nın yanındaki eski Anadolu Kulübü binasında çekildiği anlaşılmaktadır. Söz konusu fotoğraf bugüne kadar yüzlerce kez yayımlandığı halde bu bilgi göz ardı edilmiştir.

Kaynak: Atatürk ve Türk Dil Kurumu, hazırlayan; Nail Tan, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları No:863, ISBN: 975-16-1843-6. Sayfa: 49-52