İngiltere Kralı Edward’ın Ziyareti (4 Eylül 1936)

İngiltere Kralı VIII. Edward İstanbul’a gelirken uğradığı Çanakkale’de 3 Eylül 1936 günü şehit mezarlıklarını ziyaret etmiştir. İngiltere Kralı Edward’ın özel yatı Nahlin Dolmabahçe önüne demir attı. 
Kral Edward İstanbul’a geldiği zaman, yatından bir motora binerek Dolmabahçe Sarayı’na yanaştı. Atatürk rıhtımda O’nu bekliyordu. Deniz dalgalı idi ve kralın bindiği motor inip çıkıyordu. Kral rıhtıma çıkmak istediği bir sırada eli yere değdi ve tozlandı. O sırada Atatürk de Kral’ı rıhtıma almak üzere elini uzatmış bulunuyordu. Bunu gören kral bir mendille elini silmek istediği bir anda Atatürk:

- Vatanımın toprağı temizdir, o, elinizi kirletmez! Diyerek, Kral’ı elinden tutup rıhtıma çıkarıverdi.¹

Atatürk, İngiltere Kralı VIII. Edward’ı Dolmabahçe Sarayı Somaki Oda’da kabul etti. Kabul esnasında İngiltere Büyükelçisi Percy Loraine ve Dışişleri Bakanı Tevfik Rüştü Aras da hazır bulundular. Akşam Kral onuruna Dolmabahçe Sarayı’nda bir ziyafet verildi, gece de şehirde fener alayı düzenlendi. 6 Eylül 1936 günü Moda’da yapılan deniz yarışlarını Mustafa Kemal ve İngiltere Kralı birlikte izlemişlerdir. O gün Atatürk, konuğunu olan İngiltere Kralı VIII. Edward’ı Tophane rıhtımında bekliyordu. Kral'ın bundan haberi yoktu. Motor sahile yaklaşırken büyükelçiye "Bu iskeledekiler de kim" diye sordu. İngiltere Büyükelçisi Percy Loraine: "Lacivert takım elbiseli, şapkasız olan Atatürk" diye fısıldadı.

İki lider üstü açık bir otomobilde yan yana İstanbul'u dolaştılar. Akşam Atatürk, Kral'ın yatındaki kokteyle davetliydi. Davette Kral'a katıldığı harpleri ve muhtemelen İngilizlere karşı nasıl savaştığını anlattı. Keyfi yerine gelmişti. İngiltere Büyükelçisi Percy Loraine, o gece günlüğüne şu notu düştü:

"Atatürk'ün ısınmasını ve sert kabuğundan sıyrılmasını görmek ilgimi çekti. Adamakıllı eğleniyordu."

Atatürk akşam o keyifle Park Otel'e gitti. Yattığında saat 3'e geliyordu. 

İngiltere Kralı 8’inci Edward, Türkiye’ye geldiğinde, heyetinde bir bayan da vardı. Adı Wallis Simpson olan bu bayan başkasıyla evli iken Kral Edward ile aşk hayatı yaşıyordu. Bayan Wallis Simpson, 19 yaşında bir deniz subayı ile evlenmiş, eşinin alkol sorunu nedeniyle boşanmış; sonra bir işadamıyla evlenmişti. Kültürlü, neşeli, çevresine ışık saçan bir kadındı. Kader ağlarını ördü. 1934 yılında Edward ile tanıştılar. Edward henüz kral değildi; Windsor Dükü’ydü. Wallis’i görür görmez, aşık oldu. Büyülendi adeta ve yasak aşk başladı. Aşıklar gizli gizli buluşurken; Kral V. George 20 Ocak 1936’da öldü. En büyük oğlu Edward 42 yaşındayken kral ilan edildi. Edward’ın babası Kral V. George çocukluğundan beri hastalıklarla uğraşmış bir kişiydi. Kronik bronşit, nefes darlığı gibi akciğer sorunları olmasına rağmen aşırı sigara içiyordu. Olasılıkla kanser olan Kral V. George, 20 Ocak 1936 günü sağlık ekibinden Lord Dawson tarafından daha fazla acı çekmesin diye aşırı dozda ejekte edilen morfin kokain karışımından dolayı ölmüştür. Bir başka deyişle Kral V. George aniden ölmemiş, dolaylı da olsa öldürülmüştür. 

Kimse farkında değildi ama, Türkiye gezisinde Wallis Simpson adındaki bu bayan da, Kral’ın heyetindeydi. Mustafa Kemal’in “keskin” gözleri, bu detayı atlamadı. İstanbul Moda’daki deniz yarışlarını seyrediyorlardı. Madam Simpson, bir ara çok heyecanlandı, daha iyi görebilmek için elindeki dürbünle ayağa fırladı. Bunun üzerine Madam Simpson’ın ayağa kalktığını gören Kral da, dürbünle bakıyorum bahanesiyle, ayağa kalktı. Mustafa Kemal gülümsedi, notunu vermişti... Yanındakilere döndü, çaktırmadan fısıldadı: “Madam’a müthiş zaafı var... Korkarım, bu yüzden tahtını kaybedecek!”

Kral, İngiltere’ye döndü. Wallis Simpson’da dönüşte boşanma davası açtı. İkinci kez boşandı. İkinci kez dul kaldı. Üstelik, Amerikalıydı. Kraliyet yasaları, gelenekler, kilise, hepsi karşılarındaydı... Tek çare vardı... Kral, sadece 325 gün oturduğu tahtını bıraktı. 11 Aralık 1936 günü radyolarının başında oturan milyonlarca İngiliz, kulaklarına inanamadı... Kral 8’inci Edward, Amerikalı dul sevgilisi Wallis ile evlenebilmek için tahtından vazgeçmişti. 2008 Mayıs ayında Türkiye’ye gelen Kraliçe Elizabeth’in babası, yani Edward’ın kardeşi George kral oldu... 3 Haziran 1937’de Edward ve Wallis Fransa’daki Conte Şatosu’nda evlendi... Böylece, İngiltere tarihinde, kendi isteğiyle, hem de kadını için tahtını bırakan ilk hükümdar oldu. Mustafa Kemal, tahtını bırakacağını önceden bilmişti.

İngiltere Kralı’na Verilen Ziyafet
Atatürk her ortamda mensubu bulunduğu Türk Milletiyle gurur duyar ve milletin onurunu en iyi şekilde temsil etmeyi görev bilirdi. O asla bu milletin evlatlarının yeteneğinden şüphe etmemiş, olumsuz koşullarla karşılaştığında bile o Türk insanını hep yüceltmiştir. Aşağıdaki anekdot da O’nun yaklaşımının sayısız örneklerinden sadece birisidir.

İngiltere Kralı VIII. Edward İstanbul’a Atatürk’ü ziyarete geldiği zaman, Atatürk kendisine bir akşam ziyafeti vermişti. Ziyafetten önce:

- Bana İngiltere Sarayı'nda verilen ziyafetler ne şekilde olur, onu bilen birisini yahut bir aşçı bulunuz!... dedi.

Sonunda İngiliz sofra merasimini bilen bir kişiden öğrenerek sofrayı o şekilde düzene koydular... Akşam Kral sofraya oturunca kendisini kral sarayında zannederek memnun oldu. Atatürk’e dönerek:

- "Sizi tebrik eder ve size teşekkür ederim. Kendimi İngiltere’de zannettim", diyerek memnuniyetini bildirdi.

Sofraya hep Türk garsonlar hizmet etmekte idi. Bunlardan bir tanesi heyecanlanarak, elindeki büyük bir tabakla birdenbire yere yuvarlandı. Yemekler de halılara dağıldı. Misafirler utançlarından kıpkırmızı kesildiler. Fakat Atatürk Kral’a eğilerek:

- "Bu millete her şeyi öğrettim, fakat uşaklığı öğretemedim," dedi.

Bütün sofradakiler Atatürk’ün zekasına hayran oldular. Atatürk garsona da “görevine devam et” emrini verdi.²
Kaynakça:
1 Enver Behnan Şapolyo'dan alınmıştır.

2 Niyazi Ahmet Banoğlu, Nükte ve Fıkralarla Atatürk, sayfa:186-189

5 Eylül 1936 tarihli Cumhuriyet Gazetesi